قدس آنلاین: قیمت ارز که ۱۵ فروردین امسال حدود ۱۵هزار و ۷۰۰ تومان بود، حالا در آستانه تابستان، فقط چند صد تومان دیگر تا رسیدن به ٢٠‌هزار تومان فاصله دارد. روز یکشنبه در لحظه تنظیم این گزارش، قیمت ارز در بازار تهران به ۱۹هزار و ۷۵۰تومان رسیده و مردم نه‌تنها بهت زده نیستند بلکه انتظار رسیدن دلار به نرخ‌های بالاتر را هم دارند. واکنش به‌ طلای گرمی ۸۰۰ هزارتومان و سکه ۸میلیون تومانی هم بهتر از این نیست.

هر چند حمید قنبری، مدیرکل امور بین‌الملل بانک‌مرکزی،   افزایش قیمت دلار را ناشی از شایعه‌ها دانسته و معتقد است با این افزایش قیمت‌ها هیچ اتفاقی در حوزه خرید و فروش صورت نگرفته و تقاضایی برای خرید و فروش نیست، اما عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک‌مرکزی، منکر افزایش نرخ ارز و رابطه آن با محدودیت‌های ایجاد شده برای کشور نیست و با ارائه فهرستی از آن‌ها تأکید دارد، نرخ ارز قابل کنترل است.

رابطه ارز با قطعنامه و کرونا

به گفته وی، با وجود التهاب‌های آبان سال ۹۸، ورود به لیست سیاه FATF، شیوع ویروس کرونا و افت شدید قیمت نفت و فراورده‌ها که هر کدام به نوعی تأثیر افزایشی در نرخ داشتند، بانک مرکزی از تمام ظرفیت‌های خود برای اعاده ثبات استفاده کرد. بنابراین، شرایط به وجود آمده به خاطر ویروس  کرونا و فشار موقت وارده به بازار ارز در فصل اول امسال و جو روانی ناشی از قطعنامه شورای حکام آژانس، نباید موجب دریافت سیگنال اشتباه شود. با وجود محدودیت درآمد نفت، موازنه مبادلات خارجی کشور مناسب است. بانک‌مرکزی نیز، با وجود تداوم فشار آمریکا، ارز مورد نیاز فعالان اقتصادی را تأمین خواهد کرد.

همتی می‌گوید: پیگیری آزادسازی و دسترسی به منابع ارزی مسدودی متعلق به ایران، به صورت ویژه در دستور کار بانک‌مرکزی و سایر دستگاه‌ها قرار دارد. برخی را نتیجه گرفته‌ایم و نتایج عملی برخی دیگر نیز به تدریج مشخص خواهد شد.

وی از صادرکنندگان خواسته است، تتمه ارز حاصل از صادرات خود در سال ۹۸ را به روش‌های اعلامی بانک‌مرکزی تا پایان تیرماه به چرخه اقتصاد کشور برگردانند، زیرا ظاهراً با توجه به حجم بالای تعهدات آن‌ها، بانک‌مرکزی اعتقاد دارد بازگشت این ارز قطعاً در هفته‌های پیش‌رو بر بازار تأثیر مثبت دارد.

بنابراین اظهارات رئیس کل بانک‌مرکزی را می‌توان به نوعی وعده بازارساز برای کاهش نرخ ارز دانست و انتظار داشت در روزهای آینده نرخ ارز کاهش خواهد یافت. از این رو لازم است با توجه به تأکیدهای بسیاری که بر پرریسک بودن بازار ارز شده، مردم مراقب سرمایه‌های خردی که وارد این بازار کرده‌اند باشند و مجدداً فریب قیمت‌های وسوسه‌برانگیز دلار را نخورند.

بازگشت ارز ناشی از صادرات مهم‌ترین متغیر

مجید شاکری، تحلیلگر مسائل اقتصادی در این باره می‌گوید: اگر نگاهی به تعادل ارز در تابستان و پاییز ۹۸ داشته باشیم، آن تعادل نسبی دو پایه داشت؛ نخست توازنی بود که بر پایه قدرت ایران در انتقالات ارزی رخ داده بود که پیش از این وجود نداشت و دوم، فرایندهای دسترسی ایرانی‌ها به درهم در بازار غیررسمی بود. موضوع شماره یک با فشار آمریکا در دو ماه گذشته مواجه شد و موضوع درهم مدت‌دار نیز به خاطر کرونا از ۲۵ بهمن سال گذشته دچار مشکل شد.

این اتفاق خودش را به‌صورت تنش در بازار نیمایی نشان داد و بعد هم به بازار صرافی‌ها و بازار آزاد منتقل شد. بدین ‌ترتیب مهم‌ترین متغیر موجود، موضوع بازگشت ارز ناشی از صادرات است. صادرکنندگان تا تیرماه فرصت دارند ارز ۹۸ را برگردانند، این متغیر مهمی در جلو روی ماست.

گرانی ارز تحت‌تأثیرعوامل بنیادی

کامران‌ندری، تحلیلگر مسائل اقتصادی می‌گوید: امکان به ‌صفر رساندن فعالیت‌های سفته‌بازانه در بازاری چون بازار ارز ممکن نیست، اما کاهش این فعالیت‌ها امکان‌پذیر است. در دو سال اخیر و روی کار آمدن تیم جدید در بانک‌مرکزی، این فعالیت‌ها به حداقل ممکن کاهش پیدا کرده، بنابراین به نظر می‌رسد عوامل بنیادی تأثیرگذارترین عوامل در بالا رفتن قیمت ارز در مدت اخیر بوده‌اند. این عوامل بنیادی مواردی از قبیل، کاهش تجارت خارجی در دو ماه نخست سال، کاهش نرخ بهره بانکی، ادامه تحریم‌ها، قرار گرفتن در لیست سیاه FATF، بحران اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا در ایران و جهان، سخت‌تر شدن نقل‌وانتقالات پولی و مالی و وضعیت بازارسرمایه را دربرمی‌گیرد.

زهرا کریمی، استاد اقتصاد نیز با اشاره به این روند ممتد افزایشی، علت اصلی رشد قیمت دلار را نه در رفتارهای هیجانی و نه قطعنامه شورای حکام بلکه در شرایط اقتصادی کشور عنوان کرده و می‌گوید: قطعنامه اخیر شورای حکام علیه ایران، محتوای ملایمی داشت و نمی‌تواند منجر به رفتارهای هیجانی در بازار ارز شود بلکه تداوم روند کاهش درآمدهای ارزی به دلیل افت فروش نفت و شیوع ویروس کرونا، موجب شده روند افزایش نرخ دلار در هفته‌های اخیر ادامه داشته باشد. بنابراین تا زمانی که روند کاهشی درآمدهای ارزی ایران ادامه داشته باشد، طبیعی است دولت نتواند قیمت ارز را پایین نگه دارد.

رفع کسری‌بودجه از طریق نوسان‌های دلار، فرضیه‌ای است که هر موقع بازار ارز دستخوش افزایش قیمت‌ها می‌شود، بر سر زبان‌ها می‌افتد، اما کریمی معتقد است، چالش‌های اقتصادی آن‌قدر زیاد شده که دولت به دنبال این سیاست نباشد. وی می‌گوید: واقعیت این است که اولویت دولت، تأمین کالاهای اساسی است و به هر نحوی که شده ارز مورد نیاز آن را تأمین می‌کند، اما کنترل کل بازار ارز ناممکن است.

کریمی تأکید می‌کند: باید یک شوک، انتظارهای مردم مبنی بر ادامه گرانی‌ها را تغییر بدهد وگرنه افزایش قیمت‌ها در آینده هم طبیعی خواهد بود، چون انتظار این است که فشار روی اقتصاد کشور بیشتر شود. برای تغییر انتظارهای مردم باید اتفاقاتی مثل رفع تحریم‌ها، دریافت بخشی از طلب‌ها و... رخ بدهد.

بازار ارز هیجانی نیست

آلبرت بغزیان، اقتصاددان تأکید می‌کند: در هفته‌های اخیر نه درآمدهای ارزی با تفاوت قابل‌توجهی روبه‌رو شده و نه نرخ تورم بیش از گذشته رشد کرده است؛ بنابراین علت اصلی رسیدن قیمت دلار به ١٩‌هزار تومان، مدیریت ‌نکردن بازار توسط بانک‌مرکزی است.   به گفته وی، افزایش قیمت دلار در روزهای اخیر هیجانی نیست بلکه به نظر می‌آید بانک‌مرکزی اراده لازم برای کنترل نرخ ارز را از دست داده باشد. این درحالی است که دو سال پیش شرایط به مراتب بدتری از نظر تحریم‌ها و چالش‌های منطقه‌ای وجود داشت، قیمت ارز آنچنان تکان نمی‌خورد و حتی در مواردی کاهشی هم می‌شد. این تجربه نشان می‌دهد آن‌ زمان بانک‌مرکزی، بازار را مدیریت کرده بود.

بغزیان تأکید می‌کند: اگر بانک مرکزی دخالتی در بازار ارز نداشته باشد، هر تلنگری رخ بدهد، قیمت دلار افزایش پیدا می‌کند.

بغزیان با تأکید بر ورود بانک‌مرکزی به بازار ارز، می‌گوید: «افزایش نرخ ارز به شاخص‌های رفاه آسیب می‌زند و بانک‌مرکزی باید مدیریت کند. نکته مهم این است که در یک‌ سال گذشته در برخی زمان‌ها شاهد کاهش قیمت دلار بودیم، اما این اتفاق موجب نشد قیمت‌ها در سایر بازارها کاهش پیدا کند، چون مردم می‌دانستند سیاست‌های بانک‌مرکزی و اراده‌اش برای حضور در بازار ارز، تداوم پیدا نمی‌کند. بنابراین افزایش یا کاهش قیمت دلار در روزهای آینده بستگی به اراده بانک‌مرکزی در ورود به بازار ارز دارد.

خوب است بدانید بحران ارزی در ایران از ماه‌های آغازین سال ۱۳۹۰ آغاز شده، آن زمان دلار  یک‌هزار و ۳۰۰تومان بود و این نرخ به آرامی تا ۳هزار ۵۰۰ تومان نیز پیش رفت. این افزایش در مقطعی ثابت و در سال ۱۳۹۵ دوباره به اوج رسید. در بهار ۱۳۹۷ قیمت دلار از ۵هزار و ۸۰۰تومان فراتر رفت، به‌گونه‌ای که در نیمه تیرماه ۹۷ هر دلار نزدیک به ۹ هزار تومان داد و ستد شد و در اوایل مهر ۹۷ به ۱۹هزار تومان رسید.

در دی ماه ۱۳۹۸ قیمت دلار برای فروش در صرافی‌ها، ۱۳هزار و ۳۸۰ تومان اعلام شد. در بهار سال ۱۳۹۹ نیز قیمت‌ها با نرخ ۱۶هزار تومان شروع شد و در حال حاضر در آستانه تابستان با قیمتی نزدیک به ۲۰هزار تومان در بازار تهران معامله می‌شود.